بهینه سازی مصرف انرژی چیست و چرا یک امر ضروری است؟
منظور از مصرف بهینه انرژی در بازسازی ساختمان یا ساخت آن، انتخاب الگوها و به‌کارگیری و اتخاذ روش‌ها و سیاست‌هایی در جهت مصرف درست انرژی است كه ازنظر اقتصاد ملی نیز مطلوب باشد و استمرار وجود و دوام انرژی و ادامه حیات و حركت را ضمانت كند. این استفاده درست و به‌جا از انرژی، نه‌تنها تضمین‌کننده‌ی استمرار حیات و توسعه پایدار جامعه است، بلكه منجر به بقاء انرژی برای همگان و نسل‌های بعدی و آیندگان میشود؛ همچنین می‌تواند مانعی برای تولید و گسترش آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از مصرف نادرست انرژی خواهد باشد.
با توجه به قیمت و ارزش بالای انرژی و محدود بودن منابع در راستای اجرایی كردن اصول توسعه پایدار طراحان و سازندگان فعال در صنعت ساختمان به فکر ساخت ساختمان‌هایی شدند كه مصرف انرژی در آن‌ها بهینه و نزدیک به صفر باشد. علاوه بر بار اقتصادی عوامل دیگری نیز وجود دارد که بازسازی بهینه ساختمان مصرف را به یک ضرورت تبدیل می‌کنند.
امروزه بهینه سازی مصرف انرژی و همچنین ذخیره انرژی نه‌تنها در کشور ایران بلکه در تمام نقاط دنیا به موضوع مهمی تبدیل‌شده تا جایی که متولیان امر ساخت‌وساز در بسیاری از کشورها با وضع قوانین و مقررات ویژه، سازندگان ساختمان‌ها را ملزم به رعایت قوانین و دستورالعمل‌هایی در این زمینه کرده‌اند.
به‌طور مثال در کشور ما ایران، با توجه به اهمیت این موضوع، یکی از مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان به‌طور خاص به این مسئله پرداخته است. بر اساس مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان با عنوان «صرفه‌جویی در انرژی»، ضوابط طراحی، محاسبه و اجرای عایق‌کاری حرارتی پوسته خارجی، سیستم تأسیسات سرمایش و گرمایش، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و الزامات طراحی سیستم روشنایی در ساختمان، تبین و شفاف شده‌اند.
روش‌های بازسازی بهینه ساختمان
روش‌های زیادی برای بازسازی بهینه ساختمان وجود دارند. یکی از روش‌های مهم بهینه سازی انرژی در بازسازی ساختمان، عایق‌کاری بخش‌های مختلف ساختمان است. در ادامه انواع عایق‌کاری را توضیح خواهیم داد.
به عایق کردن دیوارها در هنگام ساخت خانه و یا بازسازی بهینه ساختمان باید بسیار توجه کرد. در هنگام ساخت دیوارها، بینشان از موادی مثل فوم، یونولیت، پلی یورتان و.. استفاده می‌کنند. عایق‌ها هر کدام خاصیت و کارکرد متفاوتی دارند. بسیاری از عایق‌ها علاوه بر گرما، در برابر رطوبت، صدا و آتش نیز مقاوم هستند. مهم‌ترین دیوارها برای استفاده از عایق دیوارهای خارجی ساختمان هستند که باعث انتقال دما می‌شوند.
در بازسازی بهینه ساختمان، کف و سقف نیز از اجزا مهم هستند که نیاز به عایق‌کاری مناسب دارند؛ چراکه کف و سقف باعث انتقال دما می‌شوند. عایق‌کاری سقف و کف ساختمان می‌تواند حدود ۳۵% تا ۴۵% از اتلاف انرژی جلوگیری کند.
عایق‌بندی لولهها نیز یکی از اقدامات مهمی است که در طول ساخت و یا بازسازی بهینه ساختمان باید حتماً انجام شود. پشم‌شیشه از بهترین متریال‌ها برای عایق‌بندی لولههای ساختمان است. عایق‌کاری لولهها غالباً برای مناطق بسیار سرد انجام میشود تا مانع از انجماد آب در لولهها و درنتیجه آسیب به آن‌ها شود.
یک روش بسیار مهم در بازسازی بهینه ساختمان تعویض پنجرههای قدیمی با پنجرههای دوجداره است. پنجرههای دوجداره در برابر سرما و گرما و همچنین صدا خانه را عایق می‌کند. این پنجره‌ها را می‌توان هنگام ساخت یا بازسازی خانه نصب کرد.
در طول بازسازی بهینه ساختمان حتماً اطراف درها و پنجره‌ها را درزگیری کنید وکاملا بپوشانید. درزهای درها و پنجره‌ها یکی از عوامل اصلی هدر رفت انرژی در ساختمان است.
در فصل سرما حتماً دریچههای کولرآبی را با پلاستیک بپوشانید تا هوای خنک و گردوخاک از طریق کانال کولر وارد محیط داخلی خانه نشود.
دیگر روش‌های بهینه سازی ساختمان
- تنظیم سیستم BAS برای بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان
دستگاههای اتوماسیون در ساختمان‌ها که با عنوان BAS شناخته می‌شوند باید برای بهینه سازی مصرف انرژی به‌طور منظم تنظیم شوند. درواقع ممکن است ساکنین ساختمان مشکلی با گرما و سرما نداشته و به اتوماسیون توجه نکنند، اما این کار اشتباه است و میزان مصرف انرژی را از کنترل خارج می‌کند. درواقع اگر این سیستم به‌خوبی مدیریت و تنظیم شود حداقل تا ۳۰ درصد مصرف انرژی را در سیستم کاهش می‌دهد.
- نگهداری و سرویس‌کاری منظم دستگاههای گرمایشی و سرمایشی
اگر بتوان به‌طور منظم سرویس‌های ساختمانی را تنظیم کرد سالیانه حدود ۱۵ الی ۲۰ درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی میشود. نگهداری و سرویس سیستم‌های ساختمانی شامل تمیزکاری، تعویض قطعات فرسوده و … است.
- استفاده از تجهیزات کنترلی هوشمند
در این سیستم‌ها که BAS نیز یکی از انواع آن‌ها می‌باشد، خود سیستم میزان انرژی انتقالی به بخش‌های مختلف را کنترل می‌کند و خروجی‌های انرژی را به اپراتور نشان می‌دهد. بنابراین افزایش مصرف انرژی به‌راحتی تشخیص داده‌شده و علت آن رفع میشود.
- استفاده از انرژی‌های طبیعی مانند انرژی باد و انرژی خورشیدی
در بسیاری از زمان‌ها، هوای طبیعی می‌تواند بخشی از نیاز ما به انرژی را برطرف کند. این کار هم از طریق دستگاههای تولیدکننده انرژی مانند دستگاههای تولید انرژی خورشیدی و باد و … امکان‌پذیر است و هم خودتان می‌توانید با باز گذاشتن پنجره‌ها در فصل گرما تا حد زیادی در مصرف انرژی صرفه‌جویی نمایید.
- تعویض منظم فیلترهای هوا
در دستگاه‌هایی که از فیلتر هوا برای تهویه استفاده میشود، به‌مرورزمان گردوغبار باعث گرفتگی فیلترها و عدم عبور صحیح انرژی میشود و کارایی سیستم را کاهش می‌دهد. به همین دلیل باید هر سال این فیلترها چک و در صورت گرفتگی حتماً تعویض شوند.
- استفاده کردن از تجهیزات تهویه مطبوع مناسب
روزبه‌روز با پیشرفت تکنولوژی دستگاههای تهویه مطبوع از نظر میزان مصرف انرژی بهینه می‌شوند. اغلب دیده میشود که بسیاری از افراد یا کارفرما‌ها به دلیل هزینه اولیه بیشتر تمایلی به خرید این نوع دستگاه‌‌ها ندارند. اما اگر به هزینه انرژی ناشی از دستگاههای ناکارآمد توجه کنید قطعاً متوجه خواهید شد که استفاده از تجهیزات نوین نه‌تنها باعث مصرف بهینه انرژی در ساختمان میشود بلکه تا حدود زیادی هزینه‌های انرژی را نیز کاهش می‌دهد.
از دیگر نکات مهم برای مصرف بهینه انرژی در بازسازی ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوشیدن لباس گرم
- استفاده از ترموستات
- استفاده از پرده‌های ضخیم و سنگین
- استفاده از پادری
- استفاده از نوارهای درزگیر
- چیدمان مناسب مبلمان
- استفاده از نور آفتاب در خانه
سخن پایانی
با توجه به موارد اشاره‌شده در مقاله، می‌توان به اهمیت بهینه سازی و انرژی بهینه در ساختمان سازی پی برد. ازاین‌رو مطالعه، بررسی و ارائه راهکار‌های نوین در راستای مصرف بهینه انرژي در بازسازی ساختمان و یا ساخت آن، در صنعت امری ضروری و مهم است. سوق دادن صنعت ساختمان‌سازی به سمت ساختمان‌های صفر انرژی می‌تواند یک رویکرد مثبت در پایدار كردن صنعت ساختمان سازی باشد. همان‌طور که ملاحظه کردید حتی افراد غیرمتخصص می‌توانند به‌سادگی سهم بسیاری در کاهش مصرف انرژی و بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان داشته باشند. این کار باعث افزایش بازدهی دستگاههای تهویه مطبوع، کاهش هزینه‌های انرژی و باقی ماندن منابع انرژی برای سالیان بعد و نسل آینده ما خواهد شد و باید حتماً موردتوجه همگان قرار گیرد.
