قرارداد پیمانکاری چیست؟
درحقیقت قرارداد پیمانکاری، قراردادی است که به سبب آن کارفرما، انجام عملیاتی را با شرایط معین و همچنین در برابر وجه معین، در مدتی مشخص به شخص حقیقی یا حقوقی به نام پیمانکار واگذار می‌کند؛ ایجاد ساختمان، حمل و نقل و یا تهیه و تدارک تجهیزات ممکن است موضوع قرارداد پیمانکاری باشد.
ارکان یک قرارداد پیمانکاری چیست؟
در گام اول برای تنظیم یک قرارداد پیمانکاری، باید طرفین قرارداد به طور دقیق و کامل مشحص شوند و رابطه آن‌ها با یکدیگر نیز کاملاً تبیین شود. گام بعدی تبیین ماهیت خدمات موجود در قرارداد است.
در قراردادپیمانکاری باید به تفصیل توضیح داده شود که کارفرما چه توقعاتی از پیمانکار دارد و چه خدماتی مد نظرش است تا پیمانکار به او ارائه دهد. در این مرحله از قرارداد پیمانکاری، بدون وجود ضمانت اجراهای مؤثر مثل جبران خسارت، کارفرما نمی‌تواند کنترل لازم بر پیمانکار برای پیشبرد اهدافش را تأمین کند
در برخی موارد لازم است تا، قرارداد عدم افشا اطلاعات و یا محرمانگی نیز به قرارداد پیمانکاری ضمیمه شود تا به عنوان مثال کارفرما نوآوری‌ها و اطلاعاتی که تا قبل از سپردن کار به پیمانکار به دست آورده را دقیق بیان کند؛ زیرا در این حالت، پیمانکار در آینده بر اساس قرارداد محرمانگی ضمیمه شده ملزم به حفظ این اطلاعات و حفظ حقوق مالکانه معنوی کارفرما خواهد بود. در انتهای قرارداد نیز شرایط پرداخت و شرایط خاتمه قرارداد تشریح می‌شود.
انواع قراردادهای پیمانکاری بر اساس روش اجرا
1. روش تک عاملی:
نام دیگر این روش، روش امانی است. در روش تک عاملی کارفرما بخش عمده و قابل توجهی از اجرا و تأمین مصالح را در اختیار دارد؛ همچنین اغلب فعالیت‌های مهندسی و اجرا توسط خود او انجام می‌شود.
2. روش دو عاملی:
در این روش، کارفرما بخش عمده‌ای از مسئولیت‌های طراحی و ساخت را با عقد یک قرارداد واحد به عهده فرد دیگری می‌گذارد.
3. روش سه عاملی:
در این روش، کارفرما یا همان صاحب کار، با عقد قراردادهایی جداگانه مسئولیت انجام مهندسی (طراحی) و نظارت را به عهده مشاور و عملیات ساخت را به عهده‌ی پیمانکار می‌گذارد.
4. روش چهار عاملی (مدیریت اجرا)
این روش در حقیقت روش سه عاملی بهبود یافته است. کارفرمایان مسئولیت‌های خودشان ازنظر هماهنگی بین طراحی و اجرا را به فردی خارجی منتقل می‌کنند؛ و مسئولیت‌ها بین چهار رکن اصلی طراح و پیمانکار، مدیر طرح و کارفرما تقسیم می‌شوند.
روش چهار عاملی به انواع مختلف قابل اجرا است که عبارت‌اند از:
- پیمانکاری مدیریت یا مدیریت طرح (Management Contract)
- مدیریت ساخت (Construction Management)
- مدیریت پیمان یا مدیریت پروژه (Project Management)
- مدیریت اجرایی EM))
5. روش کلید در دست (طراحی، اجرا)
در روش کلید در دست، مسوولیت و وظیفه‌ی طراحی و اجرا، هردو به عهده‌ی پیمانکار است.
در این روش، پیمانکار در همه‌ی امور فنی اختیارات بسیار زیادی خواهد داشت و کارفرمایان از صفر تا صد کارشان را به عهده‌ی پیمانکار می‌گذارند و بعد از تحویل گرفتن پروژه به راحتی، اصطلاحاً کارفرمایان فقط با چرخاندن یک کلید می‌توانند از ساختمانشان استفاده کنند.
کارفرما و مشاور فقط می‌توانند در فرآیند مناقصه و نظارت بر کار پیمانکار دخالت داشته باشند. درحقیقت بالاترین میزان سپردن تمام کارها به پیمانکار در همین نوع از انواع قراردادهای پیمانکاری است؛ بنابراین در نتیجه وجود هر نقص، حادثه‌ای و یا مشکلی در کار باشد، مسئولیت آن به عهده‌ی پیمانکار خواهد بود.
6. روش طراحی، تأمین تجهیزات، اجرا (EPC)
در قراردادهای پیمانکاری به روش EPC، وظیفه‌ی طراحی، تأمین تجهیزات و اجراء پروژه به عهده‌ی پیمانکار است. این روش شامل 3 فاز می‌باشد که عبارت‌اند از:
- فاز مهندسی یا طراحی (Engineering)
- فاز خرید یا تدارکات (Procurement)
- فاز نصب یا اجرا (Construction)
7. روش تأمین تجهیزات، اجرا (PC)
قراردادهای پیمانکاری به روش PC نیز پیمان‌های تأمین کالا و تجهیزات ساختمان و نصب برای کارهای صنعتی است. در پروژه ساختمانی PC، خدمات فاز یک و دو توسط یک مشاور دیگر انجام می‌شوند؛ و فقط تأمین کالا و تجهیزات ساختمان و نصب آن‌ها توسط پیمانکار انجام می‌شود.
در ادامه در رابطه با اجرای پروژه PC و نحوه تنظیم قرارداد پروژه ساختمانی PC مطالبی را برای شما شرح خواهیم داد.
پروژه ساختمانی PC چیست؟
اجرای پروژه PC بیشتر در پروژه‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پروژه ساختمانی PC تأمین کالا و تجهیزات ساختمان و همچنین نصب و اجرای این تجهیزات به عهده‌ی پیمانکار قرار می‌گیرد. در اجرای پروژه PC مهندسی یا طراحی به عهده یک مشاور دیگر خواهد بود و این موضوع از جمله تفاوت‌های این روش با اجرای پروژه به روش EPC است.
قراردادهای PC چه پیش‌نیازهایی لازم دارند؟
- داشتن یک توافقنامه که در آن تعریف دقیق و کامل پروژه و تفاهم دوجانبه مابین کارفرما و پیمانکار در خصوص محدوده و هدف پروژه باشد.
- توانمندی کارفرما از حیث مدیریت پروژه ساختمانی PC
- تعیین زمان دقیق به اتمام رساندن پروژه ساختمانی PC و تأمین اعتبار موردنیاز برای آن
- وجود پیمانکار توانمند که دارای ویژگی‌های یک پیمانکار عمومی و یک اجرا کننده قوی به صورت توأم باشد.
- وجود مشخصات و الزامات فنی استاندارد و تثبیت آن در ابتدای کار.
خصوصیات قرارداد PC چیست؟
- داشتن سرعت بالای انجام کار که از مزایای این روش شمرده می‌شود. که وجود این سرعت به دلیل مشخص بودن زمان خاتمه‌ی پروژه ساختمانی PC است.
- وظیفه‌ی کنترل کیفیت و نظارت با خود پیمانکار است و کارفرما و مشاورین آن وظیفه نظارت و اجرا را ندارند و مشاور تنها وظیفه مهندسی (طراحی) را برعهده دارد؛ بنابراین مسئولیت عیوب اجرای پروژه PC با خود پیمانکار خواهد بود اما مسئولیت عیوب طراحی به عهده مشاور پروژه ساختمانی PC می‌باشد.
- از آنجا که در روش اجرای پروژه PC، طراحی به عهده‌ی مشاور پروژه است، می‌توان گفت روش EPC نسبت به روش اجرای پروژه PC مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.
- فعالیت کارفرما و مشاورین وی بیشتر در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول طرح خواهد بود.
- قیمت مقطوع در قراردادهای PC.
- کارفرما بدلیل نیاز به کنترل کمتر در این روش می‌تواند به فعالیت‌های اصلی خود بپردازد.
- اگر پیمانکار از تجهیزات ارزان و سطح پایین استفاده کند که باعث پایین آمدن کیفیت کار شود، ریسک عدم دریافت آخرین پرداخت را متقبل گردیده و بعلاوه ریسک عدم گرفتن کارهای بعدی کارفرما را نیز پذیرا خواهد بود.
فازهای یک پروژه ساختمانی PC کدام‌اند؟
همان‌طور‌که گفته شد، پروژه ساختمانی PC به دو بخش یا دو فاز تقسیم می‌شود.
- فاز خرید یا تدارکات (Procurement): در این مرحله تجهیزات و مواد مورد نیاز جهت اجرای پروژه EPC تهیه می‌گردد. برنامه ریزی بر اساس مراحل خرید و هزینه لازم جهت تکمیل خرید انجام می‌شود.
- فاز نصب یا اجرا (Construction): در این مرحله تجهیزات و مواد پروژه نصب یا اجرا می‌گردند.
سخن آخر
در این مطلب تمام آنچه برای اجرای پروژه PC نیاز بود را برای شما بازگو کردیم. امیدواریم خواندن این مطلب شما در انتخاب نوع قرارداد پیمانکاری و همچنین آگاهی از جزئیات پروژه ساختمانی PC یاری فرموده باشد.